Heb je last van veel stress? Vraag je dan eens af hoe je doorgaans reageert als de druk oploopt, oftewel: welke coping-stijl je als eerste toepast. Schiet je bijvoorbeeld meteen in de actiestand, ook wel taakgerichte coping genoemd? Dat kan goed uitpakken als je daadwerkelijk iets kunt veranderen aan de situatie.
In situaties die lastig te veranderen zijn roept al die oplossingsgerichtheid juist frustraties op. Dan werkt een meer emotiegerichte coping beter: leren accepteren, iets meer berusting tonen. Yoga, meditatie en mindfulness kunnen daarbij helpen.
Heb je van nature al de neiging berustend te reageren, dan is de kans groot dat je stress vooral voortkomt uit het feit dat je niet assertief genoeg bent. Wat meer oplossingsgerichtheid kan je goeddoen. Zeggen wat je denkt, hoeft namelijk echt niet verkeerd te zijn. Het is met name de toon die de muziek maakt.
Dan is er nog de vermijdende coping. Ook die heeft haar merites: gewoon een week in retraite gaan kan een prima manier zijn om een situatie meer in perspectief te gaan zien. Mij is het retraite-verhaal nog nooit gelukt, maar ik ben daar ook niet het type naar.
Bovendien lossen veel problemen zichzelf op. Maar wie naar drank of drugs grijpt om stress langdurig vol te houden of wie de oplossing altijd van anderen verwacht, kan beter iets anders uitproberen.
Fysieke klachten bij stress
Stress kan allerlei lichamelijke klachten veroorzaken. Welke dat zijn, hangt af van de vraag of iemand last heeft van acute stress of al is beland in de fase van chronische stress. Mensen kunnen overigens lang blijven hangen in de acute fase als ze af en toe nog weten te ontspannen.
Bij acute stress staat het zelfbehoud centraal. Daarvoor wordt het sympathische zenuwstelsel actief, de ‘actietak’ van het autonome zenuwstelsel. Ademhaling en hartslag versnellen, de spieren spannen zich, de zintuigen worden extra scherp.
Blaas en darmen geven te kennen dat ze geleegd moeten worden en de maag dat eten even niet welkom is; wie moet vechten of vluchten, kan geen overbodige ballast meezeulen.
In deze fase kunnen mensen doorgaans wel aangeven dat ze zich angstig of boos voelen; fysieke stressverschijnselen herkennen ze vaak niet. Deze kunnen daardoor extra stress veroorzaken.
‘Lichamelijke angst-equivalenten’ noemen deskundigen deze verschijnselen. Het gaat om:
- Ademnood
- Beven
- Dröge mond
- Duizeligheid
- Hartkloppingen
- Inslaapproblemen
- Misselijkheid, diarree
- Spierspanning
- Pijn op de borst
- Transpireren
- Veel plassen
Bij chronische stress worden mensen vaak somber. Logisch: wanneer we te lang in een lastige situatie zitten, worden we moedeloos. Doordat het lichaam al zo ver heen is, kunnen de klachten die bij deze fase horen hardnekkig zijn. Als zogeheten ‘lichamelijke depressie-equivalenten’ kunnen de volgende verschijnselen optreden:
- Vermoeidheid
- Doorslaapstoornis
- Eetlustverandering
- Gewichtsverandering
- Pijnklachten, zoals gewrichtspijn en rugpijn
Waarom maakt stress dik?
Bijna de helft van de volwassen Nederlanders is te dik en zo’n 15 procent heeft te veel buik-vet. Stress speelt daarbij vaak een belangrijke rol. Een van de mechanismen waardoor stress tot overgewicht kan leiden, is dat op een stresspiek doorgaans een fase van ontspanning volgt waarin de maag weer ‘aan’ gaat en de insulinespiegel stijgt.
Een logische reactie van het lichaam op die eerdere fase van verhoogde paraatheid, want de uitgeputte cellen moeten snel energie bijtanken. En dus slaan we na het wegebben van spanningen vaak aan het bunkeren.
Wat ernstiger is: cortisol, het hormoon dat vrijkomt bij langer aanhoudende stress, bevordert de opslag van buik-vet. Sinds eind vorige eeuw weten we dat zulk lichaamsvet rond de navel een gevaarlijk ‘orgaan’ op zich vormt. Het produceert allerlei boodschapper stofjes die elders in het lichaam van alles in de war sturen. Ze verhogen het cholesterolgehalte in het bloed, ontregelen de bloedsuikerspiegel en produceren ontstekingsfactoren die onder meer kunnen bijdragen aan het ontstaan van aderverkalking, suikerziekte, depressies en alzheimer.
Buik-vet is helaas hardnekkig; voorkomen is dus beter (en goedkoper) dan genezen. Nog een reden om het stresspeil niet te hoog te laten oplopen.
Mocht je nou eens met iemand van ons hierover verder willen praten, neem dan contact met me op. We helpen je graag verder! En laatste tip: in dit artikel zitten een heleboel linkjes naar allerlei andere artikelen van mij uit de Bye Bye Burnout kennisbank. Zeer waardevol om deze eens aan te klikken!